ΑΠΟ ΣΑΡΑΦΑΝΤΩΝΗ

Α ξ ι ο λ ό γ η σ η Μ ι κ ρ ο δ ι δ α σ κ α λ ί α ς κ α ι Π ι σ τ ο π ο ί η σ η Ε κ π α ι δ ε υ τ ώ ν
Θανάσης Καραλής
H πιστοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων από το Ε.ΚΕ.ΠΙΣ βασίζεται σε τρεις επάλληλες διαδικασίες:
(α) την υποβολή και αξιολόγηση του φακέλου υποψηφιότητας,
(β) την εκπαίδευση των εκπαιδευτών, και
(γ) την αξιολόγηση μιας Μικροδιδασκαλίας διάρκειας 20’ (που αποτελεί και το κυρίως αντικείμενο του
παρόντος Κεφαλαίου).
Η πιστοποίηση των εκπαιδευτών με βάση την αξιολόγηση Μικροδιδασκαλίας αποτελεί την πλέον
διαδεδομένη πρακτική, αφενός στα περισσότερα εθνικά συστήματα αρχικής και συνεχιζόμενης
επαγγελματικής κατάρτισης και αφετέρου σε ένα μεγάλο πλήθος οργανισμών και φορέων σε διεθνή κλίμακα.
Ενδεικτικά αναφέρουμε εδώ ότι1:
• Στην Αυστρία, από το 1997 είναι υποχρεωτική η πιστοποίηση των εκπαιδευτών αρχικής κατάρτισης,
με βάση την αξιολόγηση της Μικροδιδασκαλίας τους ενώπιον επιτροπής.
• Στη Γερμανία, οι εκπαιδευτές συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης πιστοποιούνται μετά από
γραπτή εξέταση τρίωρης διάρκειας και παρουσίαση Μικροδιδασκαλίας ενώπιον επιτροπής (η
παρουσίαση περιλαμβάνει και ερωτήσεις των μελών της επιτροπής).
• Στη Δανία, οι εκπαιδευτές αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης πιστοποιούνται με
τις ίδιες διαδικασίες που αναφέρθηκαν και για τη Γερμανία, ενώ αξιολογείται και η εργασία (project)
που εκπόνησαν κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους.
• Στην Ιρλανδία, προβλέπεται πως η τελική φάση της πιστοποίησης των εκπαιδευτών αρχικής και
συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης, περιλαμβάνει πενθήμερης διάρκειας εργαστήριο
(workshop) στο οποίο εντάσσονται πρακτικές ασκήσεις και αξιολόγηση της Μικροδιδασκαλίας.
• Στην Πορτογαλία, προβλέπεται η αξιολόγηση Μικροδιδασκαλίας ενώπιον επιτροπής.
• Πέραν των ρυθμίσεων σε επίπεδο ευρωπαϊκών εθνικών συστημάτων αρχικής και συνεχιζόμενης
επαγγελματικής κατάρτισης, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η πλειονότητα των επαγγελματικών
ενώσεων, αλλά και των εσωτερικών συστημάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών (για παράδειγμα των
συστημάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών του τραπεζικού τομέα), στις Η.Π.Α. και τις χώρες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβάνουν την αξιολόγηση της Μικροδιδασκαλίας από επιτροπή ως
τελική φάση της διαδικασίας εκπαίδευσης και πιστοποίησης των εκπαιδευτών ενηλίκων.
1 Οι πληροφορίες που παρατίθενται έχουν αντληθεί από τις μελέτες:
(α) Μαυρογιώργος, Γ., Brown, S., Κόκκος, Α., & Ζωντήρος, Δ. (2003). Μελέτη για τις διαδικασίες αξιολόγησης και
πιστοποίησης των υποψήφιων εκπαιδευτών ΣΕΚ, και
(β) Ζιώμας, Δ., Καραλής, Θ., Κόκκος, Α., & Χρυσάκης, Μ. (2002). Μελέτη για τον προσδιορισμό των γνώσεων και
δεξιοτήτων των εκπαιδευομένων εκπαιδευτών.
Και οι δύο μελέτες εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Ανάπτυξη μεθοδολογίας και διδακτικού υλικού για την
εκπαίδευση των εκπαιδευτών» και υποβλήθηκαν στο Ε.ΚΕ.ΠΙΣ.
Γενικότερα, αν επιχειρήσουμε να διαμορφώσουμε έναν ορισμό για την πιστοποίηση φυσικών προσώπων
(και ειδικότερα επαγγελματιών) θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως πιστοποίηση
το σύνολο των διαδικασιών με βάση τις οποίες είναι εφικτή η διαπίστωση της ύπαρξης ορισμένων
χαρακτηριστικών και ικανοτήτων σε εκείνη την έκταση και αναλογία, που επιτρέπει την ασφαλή και αποδοτική
εκτέλεση ενός έργου, το οποίο έχει συγκεκριμένες προδιαγραφές και απαιτήσεις.
Η διαπίστωση αυτή γίνεται με μια αιτιολογημένη θετική ή αρνητική κρίση σχετικά με την ικανότητα του
φυσικού προσώπου από εξειδικευμένους αξιολογητές.
Δραστηριότητα 1
􀂾 Με βάση τον παραπάνω ορισμό προσπαθήστε να δώσετε σε ένα κείμενο περίπου 100 λέξεων ένα
παράδειγμα μιας διαδικασίας πιστοποίησης από την καθημερινή ζωή, αιτιολογώντας την επιλογή σας.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση η πιστοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων συνίσταται στη διαπίστωση της
ικανότητας των υποψηφίων να λειτουργούν αποτελεσματικά σε συγκεκριμένους τύπους προγραμμάτων
(προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης), τηρώντας τις βασικές αρχές και προδιαγραφές
εκπαίδευσης ενηλίκων.
Οι διαδικασίες πιστοποίησης θα πρέπει να διακρίνονται από εγκυρότητα και αξιοπιστία: χωρίς να
υπεισέλθουμε εδώ στη θεωρητική ανάλυση των δύο αυτών εννοιών (για την ανάλυση των τύπων και
μορφών εγκυρότητας και αξιοπιστίας, αλλά και των τρόπων διασφάλισής τους θα χρειαζόταν, ίσως, ένα
ειδικό κεφάλαιο), περιοριζόμαστε να αναφέρουμε, ότι για τη συγκεκριμένη διαδικασία πιστοποίησης, οι
απαιτήσεις περιλαμβάνουν:
1. την ακριβή διαπίστωση της ικανότητας ενός υποψηφίου να λειτουργήσει ως εκπαιδευτής ενηλίκων,
2. την επάρκεια των μελών της επιτροπής για τη διαπίστωση αυτή,
3. τη μεθοδολογική επάρκεια των διαδικασιών και των εργαλείων αξιολόγησης,
4. τη δυνατότητα των μελών της επιτροπής να χρησιμοποιήσουν αυτά τα εργαλεία,
5. την ανεξαρτησία του τελικού αποτελέσματος από τη σύνθεση της επιτροπής.
Ακριβώς για τους παραπάνω λόγους η εκπαίδευση των αξιολογητών περιλαμβάνει τις βασικές αρχές της
Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τα χαρακτηριστικά των ενηλίκων εκπαιδευομένων, τις προδιαγραφές του ρόλου και
τα προσόντα του εκπαιδευτή ενηλίκων: πρόκειται ουσιαστικά, για την περιγραφή των σημείων 1 και 2 που
αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή:
• του «έργου» που πρόκειται να επιτελέσουν οι υποψήφιοι εκπαιδευτές, και
• του προφίλ του εκπαιδευτή ενηλίκων που είναι σε θέση να πιστοποιηθεί για το έργο αυτό.
Στις επόμενες παραγράφους θα προτείνουμε έναν Οδηγό για την αξιολόγηση της Μικροδιδασκαλίας των
εκπαιδευτών ενηλίκων, προσπαθώντας να καλύψουμε τις απαιτήσεις των σημείων 3, 4 και 5 που
αναφέρθηκαν προηγουμένως. Όπως είναι ευνόητο, ο Οδηγός αυτός δεν λειτουργεί αυτόνομα, αλλά αποτελεί
μέρος του προγράμματος εκπαίδευσης των αξιολογητών, οι συναντήσεις του οποίου εστιάζονται κυρίως σε
πρακτικές εφαρμογές, ώστε μετά το τέλος αυτής της εκπαίδευσης οι αξιολογητές να είναι σε θέση να
εφαρμόσουν τον Οδηγό με επάρκεια και ακρίβεια για την πιστοποίηση των υποψήφιων εκπαιδευτών.
Ο Οδηγός είναι διαμορφωμένος με βάση τη λογική που αναλύθηκε στην ενότητα 3.1.1, συνιστά, δηλαδή,
«μια ανάλυση του αξιολογούμενου (εν προκειμένω της Μικροδιδασκαλίας) σε όλους εκείνους τους
συντελεστές και τους παράγοντες που εμπλέκονται στην υλοποίησή της, καθώς επίσης και σε εκείνες τις
παραμέτρους με βάση τις οποίες μπορεί ο αξιολογητής να διατυπώσει τις κρίσεις του». Η αρχική μορφή
αυτού του Οδηγού περιελάμβανε επτά σημεία για την αξιολόγηση της Μικροδιδασκαλίας και αναπτύχθηκε
στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών. Στη συνέχεια ο Οδηγός εμπλουτίστηκε
και βελτιώθηκε με βάση τις παρατηρήσεις των εκπαιδευομένων του Προγράμματος, αλλά και των
εκπαιδευτών συμβούλων που συμμετείχαν σε αυτό. Στην εκδοχή που προτείνεται εδώ, ο Οδηγός
περιλαμβάνει 10 στοιχεία της Μικροδιδασκαλίας, με επεξηγήσεις (για κάθε στοιχείο) των σημείων εκείνων
στα οποία θα πρέπει να εστιάζει η αξιολόγηση.
Δραστηριότητα 2
􀂾 Πριν προχωρήσετε στη μελέτη του «Οδηγού Αξιολόγησης Μικροδιδασκαλίας», προσπαθήστε να
προτείνετε 5 σημεία που κατά την άποψή σας θα έπρεπε αυτός να περιλαμβάνει. Στη συνέχεια
συγκρίνετε τις προτάσεις σας με τα σημεία του Οδηγού.
ΟΔΗΓΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ
ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΗΜΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
• Παρουσίαση του εκπαιδευτή – γνωριμία με την ομάδα
• Κατάλληλες εισαγωγικές παρατηρήσεις
• Παρουσίαση των στόχων της διδακτικής ενότητας
• Παρουσίαση και επεξήγηση των εκπαιδευτικών τεχνικών που θα
ακολουθηθούν
• Διαπραγμάτευση περιεχομένου και τεχνικών
• Ενεργοποίηση του ενδιαφέροντος κατά την έναρξη
2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
• Εναρμόνιση με τις ανάγκες των εκπαιδευομένων
• Εναρμόνιση με το επίπεδο των εκπαιδευομένων
• Προσαρμογή στους μαθησιακούς ρυθμούς των εκπαιδευομένων
• Αντιστοιχία περιεχομένου και διδακτικών στόχων
• Κατάλληλη ροή και διασύνδεση των επιχειρημάτων
• Τεκμηρίωση των επιχειρημάτων
• Σύνδεση θεωρίας και πράξης
• Αναλογία θεωρητικού μέρους και πρακτικών εφαρμογών του
• Ετοιμότητα για αναπροσαρμογή του περιεχομένου ανάλογα με τη ροή
της μαθησιακής διεργασίας
3. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ
ΤΕΧΝΙΚΕΣ
• Επιλογή κυρίως συμμετοχικών τεχνικών
• Εφαρμογή των βασικών βημάτων και προδιαγραφών της/των
τεχνικής/ών
• Καταλληλότητα των τεχνικών σε σχέση με τα χαρακτηριστικά των
εκπαιδευομένων
• Συμβατότητα των τεχνικών με τους στόχους της διδακτικής ενότητας
• Συμβατότητα των τεχνικών με το αντικείμενο και το περιεχόμενο της
διδακτικής ενότητας
4. ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ
ΛΟΓΟΣ
• Αποφυγή δυσνόητων λεκτικών σχημάτων
• Αποφυγή βερμπαλισμού
• Ευκρίνεια και κατάλληλη ένταση
• Σαφήνεια λόγου
• Ανάλυση των νέων εννοιών
• Άνεση κατά τη ροή του λόγου
• Καθαρή εκφορά του λόγου
• Περιοδική αυξομείωση της έντασης της φωνής
• Ανεξαρτησία από τις σημειώσεις
5. ΓΛΩΣΣΑ ΣΩΜΑΤΟΣ
• Φυσικότητα της παρουσίας
• Κατάλληλη εμφάνιση
• Χαλαρή στάση του σώματος
• Φυσικός βηματισμός και κίνηση
• Βλέμμα που έρχεται σε επαφή με όλα τα μέλη της ομάδας
• Ήρεμες κινήσεις
• Εκφράσεις του προσώπου εναρμονισμένες με τα ερεθίσματα από την
ομάδα
• Συγχρονισμός περιεχομένου και κινήσεων
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ
ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΗΜΕΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
6. ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥΣ
• Φιλική, ανοικτή και ειλικρινής σχέση
• Προώθηση της ενεργητικής συμμετοχής
• Ενθάρρυνση των εκπαιδευομένων
• Δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης
• Αποφυγή προσκόλλησης σε ορισμένους εκπαιδευόμενους
• Ανάπτυξη ομαδικού κλίματος
• Αξιοποίηση όλων των μελών της ομάδας
7. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΧΡΟΝΟΥ
• Αξιοποίηση της συνολικής διάρκειας
• Αποφυγή διακοπής της Μικροδιδασκαλίας λόγω έλλειψης χρόνου
• Κατάλληλη σχέση ύλης – χρόνου
• Κατάλληλη σχέση εκπαιδευτικών τεχνικών – χρόνου
8. ΕΠΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
• Καταλληλότητα σε σχέση με το περιεχόμενο
• Συμβατότητα με τις εκπαιδευτικές τεχνικές
• Αποφυγή υπερβολικής ή άσκοπης χρήσης τους
• Εφαρμογή των προδιαγραφών της χρήσης τους
• Ποιότητα υλικών
9. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ
ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗΣ
• Υποβοήθηση της αυτοαξιολόγησης των επιχειρημάτων που
παρουσιάζουν οι εκπαιδευόμενοι
• Ακριβής ανατροφοδότηση της ομάδας
• Αξιοποίηση «λανθασμένων» τοποθετήσεων των εκπαιδευομένων
μέσω θετικής τους αναπλαισίωσης
10. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Υπενθύμιση των στόχων και των βασικών σημείων της ενότητας
• Χρονική διάρκεια του επιλόγου ανάλογη με τη συνολική (2΄ - 4΄΄)
• Ανακεφαλαίωση - Συμπεράσματα
• Αναφορά σε πρακτικές εφαρμογές
• Στοιχεία αυτοξιολόγησης
• Διασύνδεση με την επόμενη ενότητα
Η δυνατότητα αποδοτικής χρήσης και δημιουργικής αξιοποίησης του παραπάνω Οδηγού ουσιαστικά
αποτελεί το βασικό πυρήνα της εκπαίδευσης των αξιολογητών.
Βασική Παρατήρηση
Η τελική αξιολόγηση μιας Μικροδιδασκαλίας δεν αποτελεί μηχανιστικό μέσο όρο των επιμέρους βαθμών που
έβαλε ο αξιολογητής σε καθένα από τα 10 παραπάνω στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά αλληλοδιαπλέκονται και
αλληλοεξαρτώνται, συνεπώς συνεκτιμώνται. Εξάλλου, ανάλογα με την υφή της Μικροδιδασκαλίας ορισμένα
στοιχεία μπορεί να έχουν μεγαλύτερη βαρύτητα από κάποια άλλα. Γενικά, μεγαλύτερη βαρύτητα έχουν τα
στοιχεία 2-7, είναι όμως δυνατόν η κακή πρακτική εφαρμογή λ.χ. στην επιλογή ή στη χρήση των εποπτικών
μέσων να βλάψει σημαντικά το συνολικό αποτέλεσμα μιας Μικροδιδασκαλίας, έστω και αν τα στοιχεία 2-7
λειτούργησαν θετικά. Συνεπώς